Foto: kunstproject Painted Bird van jurylid Frieling, met namen van genomineerden 2017 en winnaars voorgaande jaren.

Alle kunstenaars die niet ouder zijn dan vijfendertig jaar konden zich inschrijven voor de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst, die op 6 oktober wordt uitgereikt. Onder het mom van het stimuleren van jong talent worden uiteindelijk vierentwintig genomineerden geselecteerd door een zevenkoppige jury. Zij mogen deelnemen aan een expositie in het Paleis op de Dam en hun werk wordt opgenomen in de catalogus die daarbij uitgegeven wordt. De vier uiteindelijke winnaars ontvangen ook een geldbedrag van 6.500 euro.

Door kunstenaars uit te nodigen middels een open inschrijving wekt de organisatie van de prijs de suggestie dat iedere startende kunstenaar ervoor in aanmerking kan komen. Maar aangezien de helft van de vierentwintig genomineerde kunstenaars al eens eerder genomineerd is voor de prijs, lijkt het vooral een manier om slechts een klein aantal kunstenaars een nog grotere voorsprong op collega’s te bieden dan zij al hebben. Deze genomineerden worden namelijk al ruimschoots gestimuleerd met andere subsidies en kunstprijzen.

Naast het feit dat de jury en de helft van de genomineerden elkaar al kennen van voorgaande jaren, valt ook op dat er op andere manieren weinig professionele distantie bestaat tussen verschillende juryleden en genomineerden. Zo regisseerde een jurylid dit jaar nog een kunstproject waarvoor hij twee genomineerden van de prijs selecteerde en drie winnaars van voorgaande jaren.

De genomineerden

Van de twaalf kunstenaars die meerdere keren genomineerd zijn, zijn er zes voor de tweede keer genomineerd (Van Eyk, Hendrix, De Jong, Jonker, Klück en Koria), vier voor de derde keer (Aarab, Bots, Chaplin en Hartmann) en voor kunstenaars Van Oene en Kreutzberger is het zelfs de vierde nominatie. Elf van deze twaalf kunstenaars wonnen in het recente verleden andere kunstprijzen, of ontvingen subsidie, genomineerde Quint Hartmann uitgezonderd.

En toch zijn er dan nog twaalf kunstenaars die voor de eerste keer genomineerd zijn. Daarvan is wetenswaardig dat acht van deze twaalf kunstenaars (Crombach, Hersbach, Johanna, Roig, Gufler, Van Staaveren, Van der Laan en Wester) ook al op andere wijzen gestimuleerd worden, waardoor er nog vijf van de vierentwintig genomineerden (Hartmann, Gulikers, Langroudi, Stibbe en Van Zwieten) overblijven die niet eerder subsidie of een kunstprijs ontvingen. Genomineerde Stibbe en Van Zwieten namen wel deel aan de tentoonstelling ‘Best of Graduates 2017’ in galerie Ron Mandos, evenals genomineerde Hersbach. En genomineerden Langroudi en Gulikers volgden in 2017 een post-academische opleiding, waarvoor slechts weinigen worden geselecteerd.

Andere prijzen

Onder startende kunstenaars mogen we kunstenaars scharen die nog hun entree moeten maken in de kunstwereld en op de kunstmarkt. Maar als we kijken naar de genomineerden voor deze prijs ontving het merendeel ervan al andere subsidies en kunstprijzen. Zo won genomineerde Kreutzberger in 2007 de publieksprijs van de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst en genomineerde Klück in 2015. Kreutzberger won ook in 2008, net als genomineerden Van Oene en Jonker in 2014, de Buning Brongers Prijs. Vier andere genomineerden wonnen de Jan Zumbrink Prijs. Aarab in 2012, Jonker in 2014, Van Eyk in 2016 en Hersbach in 2017. Genomineerde Bots won in 2012 de Piet Bakker Prijs en Johanna de Niemeijerprijs 2016. En Van der Laan won in 2014 de juryprijs van Het Stilleven, georganiseerd door AVROTROS. Genomineerde Van Staaveren won de Heden Startprijs 2016.

Maar de meest opvallende nominatie is nog die van Rabi Koria, die de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst in 2015 al won.

Andere subsidies

Sinds 2014 ontvingen zeven genomineerden, De Jong, Bots, Hendrix, Crombach,  Klück, Van Oene en Koria een Werkbijdrage Jong Talent van het Mondriaan Fonds ter waarde van 19.000 euro. Kreutzberger kreeg in 2015 een Werkbijdrage Bewezen Talent van 38.000 euro. En genomineerde Wester kreeg in 2014 een Vrije Beurs Praktijkverdieping van 18.905 euro en in 2016 een Bijdrage Praktijkverdieping, inclusief 17.205 euro.

Verder ontving genomineerde De Jong in 2015 de PRO Invest subsidie van Stroom Den Haag en Wester bijdragen van het Hendrik Muller Fonds en Stichting Niemeijer Fonds. Roig ontving in 2017 een bijdrage van het CBK Rotterdam en Hersbach een stipendium van de Dooyewaard Stichting.

De jury en de connecties met genomineerden

Behalve het feit dat de juryleden de helft van de genomineerden al kent van voorgaande jaren, waren zij ook nog op andere manieren aan elkaar verbonden. Uitgaand van de volgende voorbeelden kunnen we vaststellen dat er onvoldoende afstand bestaat tussen verschillende juryleden en genomineerden om de jury tot een objectief oordeel te kunnen laten komen.

Zo is jurylid Gijs Frieling tevens adviseur bij de Van Eykacademie, waar genomineerde Gulikers momenteel studeert. In 2017 regisseerde Frieling nog het project The Painted Bird in galerie Marres, waarvoor hij behalve de twee genomineerden Bots en Klück ook twee winnaars van de prijs van vorig jaar, Tanja Ritterbex en Sam Samiee, en winnaar in 2012, Evi Vingerling, selecteerde. Daarnaast is Frieling lid van de adviescommissie van de PRO Invest subsidies van Stroom Den Haag, dat in 2015 genomineerde De Jong en in 2016 genomineerde Van Staaveren ondersteunde. Genomineerde Hendrix was in 2016 nog als curator evenals Frieling verbonden aan Stroom Den Haag en is oprichter van cultuurweblog Lost Painters, waarop hij onder andere het project The Painted Bird positief recenseerde en waar jurylid Hans den Hartog Jager gastschrijver is.

In een promotiefilmpje van Art Rotterdam is Den Hartog Jager zeer lovend over het werk van genomineerde Van der Laan. Den Hartog Jager publiceerde ook een foto van het werk Fishermans Friend van genomineerde Van Zwieten en classificeerde het als zijn favoriet van de tentoonstelling ‘Best of Graduates 2017’.

Dan is er nog jurylid Nanda Janssen, die docent is aan het Frank Mohr Instituut, waar ook genomineerden Langroudi en Van der Laan in 2017 afstudeerden. En jurylid Jan van der Ploeg is galeriehouder van PS Project Space, waar hij in 2017 nog als galerie-assistent genomineerde Johanna had. Van jurylid Iris Kensmil is net als van Van der Ploeg en van genomineerde Kreutzberger werk opgenomen in de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, waar juryvoorzitter Benno Tempel directeur is.

Gelauwerde genomineerden

De organisatie van de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst hanteert een open inschrijving, waarmee gesuggereerd wordt dat alle kunstenaars die werk inzenden in beginsel evenveel kans maken op een nominatie. Maar de verbintenis tussen verschillende reeds gelauwerde genomineerden en juryleden doet vermoeden dat de nominaties van tevoren reeds vastlagen.

Dit zou betekenen dat het merendeel van de ruim driehonderd kunstenaars die zich inschreven voor de prijs bij voorbaat al geen kans maakte.